TOPUK KANI ZORUNLU MU?

Aileler DİKKAT! Topuk Kanı Zorunlu mu? Devlet, Zorla Topuk Kanı Alabilir mi? Bebeğinizden Topuk Kanı Alınmasına İzin Vermemenin Hukuksal Yaptırımı Var mı? Bu konuları canlı yayına çıkan Bursa’nın açıklamalarıyla dikkatleri üstüne çeken avukatı Cüneyt Bülent Şeker, Erkan Türükten’e açıkladı.

 

Çocukların doğum öncesi dönemden başlayarak düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi, gerekli tarama testlerini yaptırması hem çocuk hem de toplum sağlığı için çok önemlidir. Çocuklarda Yapılması Gereken Testler yenidoğan döneminden itibaren başlar ve aylık periyodlara göre çeşitlilik kazanır.

Topuk kanı taraması nedir?

Yenidoğan dönemi, doğumdan sonraki ilk 4 haftayı kapsar. Bu dönemde yapılan testlerden en bilineni topuk kanı taramasıdır. Topuk kanı taraması için ilk kan örneği, doğumdan sonraki ilk birkaç gün içinde hastanede alınmalıdır. Topuk kanı taraması için ikinci kan da doğumdan sonraki ilk hafta içerisinde doğumun gerçekleştiği hastanede veya aile hekimliğinde alınarak gerekli merkeze gönderilmelidir. Topuk kanı taramasının amacı, erken tanı konulduğu takdirde bebeğin sağlığını ciddi derecede etkileyecek yaygın hastalıkların tespit edilmesidir.

Negatif sonuç, hastalık yoktur anlamına gelir ve normal kabul edilir. Pozitif çıkan hastalardan testin yeni tekim yöntemleri ile doğrulanması gerekmektedir. Testlerin doğumdan sonra ilk 4 haftada yapılması uygundur. Ülkemizde Fenilketonuri ve Konjenital Hipotirodi taraması en sık yapılan tarama testleridir. Halk arasında zeka testi taraması olarak bilinmektedir. Kan alma işlemi topuktan yapıldığı için topuk testi olarak adlandırılır.

Topuk kanı hangi hastalıklar için alınır?

Konjenital Hipotiroidi: Doğuştan gelen tiroid hormonu eksikliğidir. Yenidoğan döneminde en sık karşılaşılan endokrinolojik sorundur. Prevalans ırk ve etnik yapıya göre değişmekle birlikte dünya genelinde 3500-4000 canlı doğumda birdir. Ülkemizde yürütülen bir insidans çalışmasında ise kalıcı konjenital hipotiroidi sıklığı 3344 canlı doğumda bir bulunmuştur. Bu hastalık erken dönemde teşhis edilip tedavi edilmezse ileride gelişim geriliği, zihinsel yetersizlik gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Erken teşhis yapılmaz ise kalıcı zekâ geriliği kaçınılmazdır. Erken tanı konan çocuklarda tedavi oldukça kolay, ucuz ve etkindir.

Fenilketonüri: Fenilalanin adı verilen bir amino asitin metabolize edilememesine neden olan kalıtsal bir hastalıktır. Erken tanı konulmadığında fenilalanin beyin dahil olmak üzere çeşitli dokularda birikerek zihinsel yetersizlik başta olmak üzere pek çok sağlık sorununa neden olur. Fenilketonüri hastalığı bebekler doğumda sağlıklıdır. Kanda fenilalalin düzeyinin yükselmesi ile fenilalanin kan beyin bariyerini geçerek beyin gelişiminde bozulma ve nörolojik hasara neden olur. Bu bebekler erken dönemde teşhis edilip tedavi edilmez ise geri dönüşümsüz beyin hasarı, zeka geriliği, gelişme geriliği, nöbetler, istemsiz kasılmalar, yürüme bozuklukları, hiperaktivite, kendine zarar verme, otistik davranış bozuklukları görülür.

Kistik Fibrozis: Dış salgı bezlerini etkileyerek bu bezlerden salgılanan sıvıların koyu ve yapışkan olmasına sebebiyet verir. Kistik fibrozis, akciğerler ve sindirim sistemi başta olmak üzere vücuttaki birçok organı etkiler. Kistik fibrozis erken dönemde teşhis edildiğinde hastalığa bağlı komplikasyonların önüne geçmek mümkün olabilir.

Biyotinidaz Eksikliği: Biotin adlı B vitaminin metabolize edilmesinde sorunların ortaya çıktığı genetik bir rahatsızlıktır. Biyotinidaz eksikliği erken dönemde teşhis edilemediğinde saç dökülmesinden işitme kaybına, havaleden nörolojik bozukluklara kadar çok çeşitli komplikasyonlara yol açar.

Yenidoğanlarda topuk kanı ne zaman alınır?

Yeni doğan tarama testleri arasında olan topuk kanı bebeklerde hastalık belirtisi fark edilmeden doğumdan sonraki ilk 3-5 gün içinde yapılan bir testtir. Fenilketonüri taraması için bebeğin en az 48 saat beslenmiş olması gerekmektedir. Ancak, mümkün olduğunca çok sayıda bebeğe ulaşabilmek için yenidoğanın erken taburculuğu söz konusu ise sağlık kuruluşunu terk ettiği son anda topuk kanı numunesi alınmalıdır. Bebek yeterince beslenmeden kan örneği alınmışsa ilk hafta içinde en yakın sağlık merkezine başvurarak yeni topuk kanı numunesi aldırması gerekmektedir.

Topuk kanı testi nasıl yapılır?

Yenidoğan bebeğin topuğundan alınacak olan bir damla kan, iğne ile minik bir delik açılması işlemiyle gerçekleşir. Şırınganın içinde kalan kan örneği öncesinde hazırlanan kartlara damlatılır. Testten tam olarak doğru sonucun alınması için bebeğin yeterli miktarda beslenmiş olması gerekir. Testte yanılma payının olmaması için iki hafta içerisinde ikinci bir topuk kanı testi istenebilir.

Erken tanı hayat kurtarır

Bebekten alınan kan örneği sonucu bir sıkıntı çıkmazsa aileye ek bir bilgi gitmez. Kan örneğinde bir hastalık şüphesi olduğunda testin tekrarlanması veya daha ileri tetkiklerin yapılması için aile hastaneye çağrılır. Burada yapılan ek tetkikler sonucu çocuğun tanısı kesinleştirilir ve gerekli tedaviye başlanır.