Orhan Sarıbal’dan açıklamalar: 24 Ocak Kararları, Çiftçinin Emeklilik Mağduriyeti ve Ayvalık Vakıf Zeytinlikler İşletme Müdürlüğü

CHP Bursa Milletvekili ve PM Üyesi Orhan Sarıbal’dan değerlendirmeler;

“Bütün kötülük onlardandır….”

24 Ocak kararlarıyla beraber 12 Eylül faşizmi bu ülkenin bugünlerini belirleyen temel dinamik oldu. Eğer bugün Cumhuriyet’in 2. Yüz yılında değerlerinin yıkıldığını söylüyorsak bunun nedeni 12 Eylül faşizmidir. Çünkü ondan sonra neler oldu, yaşadık, yaşıyoruz. 44 yıllık tarihsel bir dönem, bunun da 22 yılı AKP ile geçti.

Bu 44 yıl içinde karşımıza çıkan şu; piyasacı ve siyasal İslam mantığıyla yürüyen bir anlayış. 12 Eylül faşizmi ile beraber denilmişti ki “Demokrasi gelecek, kardeş kavgası bitecek”. Ancak bunlar cehenneme giden yolun taşlarıydı. Bu rejimi oluşturabilmek için tabii ki Uğur Mumcu, Metin Göktepe, Muammer Aksoy, Gaffar Okkan, Abdi İpekçi, Hrant Dink öldürülecekti. Faili meçhul dediğimiz bu katliamlarının failleri aslında ne kadar bilindik değil mi? Siyaset, ticaret ve mafya ilişkileri. Bunları hepsinin mimarıydı 12 Eylül. Net.

Laiklik, demokrasi, kardeşlik namına ne varsa tüketen 12 Eylül’dür. Bugün Saray’da oturanlar, tarikatlar, bakanlar, cemaat, hegemonya kuran ne kadar kötülük varsa da onlardandır.

“Sadece bir cümle değişecek…”

SGK müfettişlerinin yaptığı denetimlere göre bazı ziraat odalarında çiftçilerin ziraat odaları kayıt defterinde görünmemesi nedeniyle, geçmiş haklarının yok sayılarak emekli edilmemesi söz konusu.

Ben çiftçiyim, Oda’ya kayıt oluyorum. Bir kanun geliyor ve kayıt için noter onayı istiyor. Bir grup çiftçi böylece, Oda’ya kayıtlı olmasına rağmen, noter onayı olmadığı için hakları yok sayılıyor, çünkü noter onayı ve günü baz alınıyor. Kaç kişi o da belli değil ama en fazla 20 bin kişilik bir mağduriyetten bahsediyoruz. Emeklilik vaadi ile beraber bu çiftçilerin çoğu traktörünü sattı, geriye dönük ödeme için kimi bankadan kredi aldı, kimi tefeciden borçlandı, emekli olacaklar diye 2021’den bu yana borçlarını ödediler. Peki bu çiftçiler üretime devam ediyor mu, ediyor. Toptancı hallerine ürün gönderiyorlar mı gönderiyorlar. Halde stopaj vergi verip çiftçi olarak kayda geçiyorlar m, geçiyorlar. ÇKS’ye dahiller mi, dahiller. Bakanlık bunlara destek vermiş mi, vermiş; almışlar mı, almış. Tarım Kredi Kooperatiflerine bağlılar mı, bağlılar. Ziraat Bankası’ndan sübvansiyonlu, indirimli kredi alıyorlar mı, alıyor. Daha ne yapsınlar? Çiftçiliklerini ispat edecek her türlü belge var mı, var. Ve Meclis’e geliyor bu iş. En fazla 20 bin kişi.

Bir cümle değişecek sadece SGK sisteminde: “Çiftçiliğini ispatlayacak herhangi bir belge”…

Herkes, her yer farkında, iktidar farkında değil. Çünkü işine öyle geliyor. Bu insanları emekli etmemek için her şeyi yapıyor. Bu insanların suçu günahı kusuru ne? Dahası, bu bir de sadece SGK müfettişlerinin gidip teftiş yaptığı odalar için geçerli bu. Başka bir odaya kayıtlı olsaydınız, bugün mağdur olmayacaktınız. Trajikomik… Ağlasam mı gülsem mi? Utanç verici bir durum. Derhal düzeltilmeli. Sorun iktidardır. Mesele iradedir, sorunu çözmek istemiyorsanız çözüm bir cümledir. Yoksa her şeyi söyler, uydurur durursunuz.

“Hangi ecdat?”

Ayvalık Vakıf Zeytinlikler İşletme Müdürlüğünün sitesi tıklandığında “tasfiye kararı nedeniyle hizmet sunulamamaktadır” uyarısı çıkıyor. Tasfiye kararından önce yayınlanan bilgilere göre, “Vakıflar Genel Müdürlüğü Ayvalık, Burhaniye, Havran, Küçükkuyu, Altınoluk, Edremit ilçelerini içine alan ve Edremit körfez bölgesi olarak bilinen hat üzerinde 14 bin dekar arazide yaklaşık 165 bin adet zeytin ağacı varlığına sahiptir. Bu Zeytinlik arazileri yöneten İşletme Müdürlüğü 1940 yılında 3913 sayılı Kanunla kurulmuştur. Amacı Vakıf zeytinliklerinin korunması, kollanması, ıslah edilip işletilmesidir. İşletme Müdürlüğü bu amaçla kendi tesislerinde üretimini gerçekleştirdiği doğal ve natürel zeytin, zeytinyağı ve zeytinyağı sabun çeşitleri, bal, zeytin ezmeleri ve diğer ürünlerini  “Vakıflar” markası ile tüketiciyle buluşturmuştur”.

Sayıştay’ın 2014 yılı raporuna göre İşletme Müdürlüğü, Edremit ilçesinde 58 bin 180 metrekare alan üzerinde 1990 yılında inşa edilmiş alanda faaliyet göstermektedir. 2019 yılı raporunda ise önceleri zeytinliklerin bakım ve hasadının İşletme Müdürlüğünce yapılmakta iken, daha sonra kiraya verilerek bu arazilerden kira geliri elde edilmeye başlanmıştır. Zeytinliklerin kiraya verilmesi sonucunda, İşletme Müdürlüğü’nün üretim faaliyetleri büyük oranda sonlanmış; işlemlerinin yaklaşık yüzde 80’den fazlasını dışarıdan hazır ürün alınıp ambalajlama ve paketleme yapılarak, kurum markasıyla satış haline gelmiştir.

Vakıflar Genel Müdürlüğü 2022 Faaliyet Raporunda İşletme Müdürlüğü tarafından üretilen/tedarik edilen başta zeytin ve zeytinyağı olmak üzere diğer ürünlerin Edremit’te 1 adet, Ankara’da 2 adet, Antalya, Bursa ve Konya’da 1’er adet ve İstanbul’da 9 adet olmak üzere toplam 15 adet satış şubesi ve internet aracılığıyla satış yapıldığı belirtilmektedir.

Vakıflar Meclisinin 26 Nisan 2023 tarihli ve 174/161 sayılı kararı ile Genel İşletme Müdürlüğünün kapatılmasına karar verilmiş ve kapatmaya ilişkin işlemlerin sürdüğü bildirilmiştir. Ancak Vakıf işletmesinin kapatılarak 83 yıllık bir markanın ve tarihin yok olması, işletme arazisinin uzun süreli kiraya verilme ve rant hazırlığı iddiaları toplumda büyük üzüntü ve tepkilere yol açmıştır. Bu tepkiler sonucu 25 Temmuz 2023 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından bir basın açıklaması yapılmıştır.

Bu açıklamada “Vakıf Zeytinlikleri Döner Sermaye İşletmesinin faaliyetlerine son verilmesi zeytin arazilerinin sahipsiz kalacağı ve ranta açılacağı anlamına gelmemektedir. Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde bulunan bu zeytinlikler, 2004 yılından bu yana Balıkesir Vakıflar Bölge Müdürlüğünce uzun süreli olarak kiraya verilmeye başlanmış olup, kontrolü rutin aralıklarla yapılmaktadır” denilmiştir.

Kapatma kararının ardından İşletme Müdürlüğü entegre tesislerinde bulunan zeytinyağı, zeytin ve bal 21 Temmuz 2023 tarihinde düzenlenen ihale ile satılmıştır. Satış fiyatlarını da vereyim; kg başına sızma zeytinyağı 119 TL, yeşil zeytin 20 – 24 TL, bal 77- 96 TL fiyatlarla satılmıştır. Öte yandan işletmenin kapatılmasıyla zeytin ve zeytinyağı üretiminde  görev yapan 10’u memur, 42’si işçi olmak üzere 52 çalışanın akıbetinin ne olduğu belli değildir.

Bu zeytinliklerin bir kısmı Osmanlı’dan geçen vakıf arazileri olup; Cumhuriyet  döneminde de vakıf kurumu devam etmiştir. Zeytinlikleri bağışlayanlar bu arazileri kendi mirasçıları yerine geliriyle ihtiyaç sahiplerine yardım edilsin diye Vakıflara bırakmışlardır. Bu nedenle Vakıf zeytinlikleri kesinlikle satılamaz, ancak üretimin devam ettirilmesi şartıyla kiraya verilebilir. Ayrıca hatırlatmak gerekir ki, bu bölgede iki bin yıldır zeytin yetiştirilmekte olup, Edremit zeytinyağı Avrupa Birliği Komisyonu’ndan ülkemizden tescil alan 13’üncü ürün olarak AB’den coğrafi işaret almıştır.

Bu nedenle “Ecdat, eczat diye tutturanlar eğer “ecdatlarının yadigârı”na gerçekten sahip çıkmak istiyorlarsa öncelikle Edremit körfez bölgesindeki Vakıf zeytinliklerini ranta açmak yerine gözleri gibi korumalıdır demek istiyorum, ama maalesef öyle olmamış. Birkaç örnekle anlatacağım:

–        Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait üzerinde 300 adet asırlık zeytin ağacı bulunan 24 bin metrekare arazi zeytinlik vasfından çıkarılarak kağıt üzerinde arsa olarak tescillenmiş. Nisan 2021’de üzerine otel ve turizm tesisi yapmak için “Yapım Karşılığı Uzun Süreli Kiralama İhalesi” açılmış.

–        Balıkesir Edremit ilçesi Avcılar mahallesinde yine mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait 8.539 metrekarelik arazi. Ocak 2022’de 2.348 metrekare inşaat alanına sahip ticari tesis yapılmak üzere uzun süreli kiralanmış. Üzerinde bulunan ve inşaat alanına rastlayan zeytin ağaçlarından sökümden sonra tekrar dikime müsait olanların Ayvalık Vakıf Zeytinlikleri İşletmesinin uygun göreceği bir yere taşınarak yeniden dikilmesi, ağaçların durumu, mevsim koşulları ve diğer nedenlerle dikimi müsait olmayanların ise (odun olarak satılıp bedelinin Bölge ödenmesi amacıyla) Ayvalık Vakıf Zeytinlikleri İşletmesine teslim edilmesi istenmiş.

–        25 Temmuz 2023 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan basın açıklamasında; “Vakıflar Genel Genel Müdürlüğü mülkiyetinde bulunan zeytinlikler, 2004 yılından bu zamana Balıkesir Vakıflar Bölge Genel Müdürlüğünce uzun süreli kiralama yöntemiyle serbest bir şekilde kiraya verilmeye başlanmıştır” deniyor. Yukarıdaki iki örnek de dahil bu kiralamaların hangi tarihlerde, kaçar yıllığına, hangi bedellerle ve hangi amaçlarla ihale edildiğinin kamuoyuna açıklanmasını istiyorum.

–        Başka bir örnek 21 Temmuz 2023 tarihinde yani bundan yaklaşık altı ay önce düzenlenen zeytin, zeytinyağı ve bal satış ihalesi. Yukarıda ihaleye esas fiyatları açıkladım. Fiyatlar o kadar düşük ki, insanın inanacağı gelmiyor; altı ay önce hayat bu kadar ucuz muydu? Bu ihalenin de kimlere verildiğinin açıklanmasını istiyorum.